Kral III.Richard'ın hazin sonu

III.Richard’ın Trajedesi 1592 civarı, Londra’da  William Shakespeare tarafından yazıldı. Bu dönemde tahtta, bilindiği gibi, Tudor hânedanlığından I.Elizabeth vardı. Bu dönemin her türlü sanat eserinde Elizabeth’ten bir parça bulmak mümkündür.

Shakespeare, York hânedanlığının son lideri olan, III.Richard’ı yaratırken yaklaşık 60 yıl önce basılmış olan Machiavelli’nin The Prince’inden (Prens) etkilenmiştir. Machiavelli’ye göre “İnsan doğası kötü ve bencildir, mala mülke, maddiayata değer verir.” Bu yüzden der ki  “İlerlemek için bencil ve pragmatist olmak önemlidir.”

Richard karakteri, ne istediğini bilen, bunları elde etmek için ise hiçbir şeyden kaçınmayan birisidir. Bu yolda kardeşini öldürmesi gerekiyorsa yapabilir, kardeşinin karısını ayartması gerekiyorsa yapabilir ve yahut küçük çocukların ölmesi gerekiyorsa seve seve göz yumar. Çünkü onun için mühim olan tek şey kendi amacıdır. Bu amaç ise Kral olmaktır, devirmek istediği kral ise öz kardeşidir.

Richard’ın “kötü” denebilecek doğası aslında bir ayna görevi görmektedir. Yoksa, özellikle kadın karakterler, onun isteklerini bu denli nasıl boyun eğerler? Lady Anne’i evlenmeye tam da kocasının tabutu önünde ikna eder; kadın hüngür hüngür kocası için ağlarken, bir anda Richard’in evlenme teklifini kabul eder.

Kardeşi Clerance’in ölüm sahnesinde kendini onu öldürmeye gelenleri Richard’ın tuttuğuna inanamaz. O, oyunda gördüğümüz -görebileceğimiz- en temiz, en iyi karakterdir; Richard’ın da öyle olduğunu düşünür. Richard karşısındakinin zaaflarını çok iyi görebilen bir adamdır, ve bunları mükellef şekilde, amacı için kullanır.

Oyunun sonu Güller Savaşı’nın son adımı olan Bosworth Müharebesi’nde (Battle of Bosworth) Henry VI’un Richard’ı öldürmesi ile son bulur. Ve artık hânedanlık Tudorlara geçer.

Gelgelelim, tarihte de yer alan III.Richard Shakespeare’in çizdiği kadar kanlı ve vahşi midir? Thomas More’un III.Richard  eserinden bildiğimize göre, Richard Shakespeare’in çizdiği gibi bir adam değildir. Peki, Shakespeare Richard’ı niçin böyle göstermek istedi? Bunun için birkaç neden sunalabilir. Ama öncelikle akla gelen Elizabeth’e yaranmak istemesi:

Yukarıda da söylediğimiz gibi Elizabeth Tudor hânedanlığındandır, Richard ise York. İngilizlerin meşhur Güller Savaşı¹ bu iki hanedanlık arasında sürmüştür. Tudor hânedanlığının başa gelmesi ile İngiltere’deki kanlı savaş biter ve huzur yeniden sağlanır. Richard’ı bu denli kötü resmederek Shakespeare, Tudorların ne kadar iyi bir iş çıkarttıklarını bir kez daha gözler önüne sermiştir.

Richard’ın bu hale sahnede daha çok ilgi çekmiştir o ayrı. Hala daha III.Richard sahnelenir ve kendine izleyeci bulur. Hatırlarsanız geçen ay ülkemize de gelen Kevin Spacey’nin Richard rolunu üstlendiği bir kumpanya geldi, ve biletler ilk günden tükendi.

¹ Tudor hânedanlığını Henry VI başlatmıştır, kendisi Lancaster hânedanlığına dahildi, savaş York hânedanlığı ve Lancaster hânedanlığı arasında oldu. Daha fazlası için bkz. Tudor Hanedanlıgı hakkında bir hulasa