Karel Capek’in 1921 tarihli oyunu R.U.R. ‘unda (Rossum’s Universal Robots) ilk defa robot kelimesine rastlıyoruz. Eser bir bilim kurgudur ama aynı zamanda bir distopya örneği sergiler de diyebiliriz, Çek yazar sanayi devriminden sonra teknolojinin gelişmesi ile ilgili bir dizi uyarıda bulunur. Oyunda, insan ötesi akıllı varlıkların yahut yapay zekaya sahip robotların insanlar ile olan ilişkilerini, ahlaki ve antropolojik sorunlarını ele alır.
Robota kelimesi, “zorla çalıştırılan, köle” anlamında modern Çekçe kullanılan bir kelimedir, Rusça, Lehçe ve diğer Slavik dillerde ise sadece “çalışmak” anlamına sahip olan bu kelime aynı zamanda robot kelimesininse kökenini oluşturur. Eski Kilise Slav dillerinde “rabota” (kölelik), rabu (köle) kökünden gelir. Bu Slavik kök Almanca arbeit (çalışmak) kelimesi ile de soydaştır.
Yukarıda bahsettiğim gibi kelime ilk defa Capek tarafından kullanıldı ama onun tarafından değil kardeşi ressam, yazar Josef Capek tarafından üretildi. Bu bilgiyi ise Karel’in Oxford English Dictionary (Oxford İngilizce Sözlük) için yazdığı kısa makaleden alıyoruz. Makale Çekçe bir dergide (Lidove noviny)1933 de yayınlandı. Aynı zamanda oyunda ürettiği yaratıklara aslında labori (Lt. Labor [çalışmak]) demek istediğini ancak bunun çok yapma duracağını düşündüğü için kardeşi Josep’in önerdiği robot kelimesini kullanmaya karar verdiğini de yine bu makaleden öğreniyoruz.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder